Η έννομη προστασία κατά της ηχορύπανσης

Το ιδιωτικό δικαίωμα στην προσωπικότητα έχει διαπλαστεί από το νόμο ως ένα δικαίωμα – πλαίσιο, με επιμέρους αυτοτελείς εκφάνσεις, που αποτελούν ειδικότερα δικαιώματα, όπως ενδεικτικά τα δικαιώματα στη ζωή, στην τιμή και στην ψυχική και σωματική υγεία. Η δε προσωπικότητα του ανθρώπου γεννάται και αναπτύσσεται μέσα σε ένα ζωτικό χώρο που αποτελείται καταρχήν από τα εκτός συναλλαγής πράγματα, δηλαδή τα κοινά σε όλους, όπως η ατμόσφαιρα και η θάλασσα, τα κοινόχρηστα, όπως, ενδεικτικά οι αιγιαλοί, τα ελευθέρως και συνεχώς ρέοντα νερά, οι δρόμοι και οι πλατείες, αλλά και όσα προορίζονται για την εξυπηρέτηση δημόσιων, δημοτικών, κοινοτικών ή θρησκευτικών σκοπών.

Ωστόσο, στην έννοια του αναγκαίου για την ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας ζωτικού χώρου εντάσσονται και άλλα περιβαλλοντικά αγαθά, που δεν υπάγονται εκ πρώτης όψεως στις ανωτέρω κατηγορίες, όπως η αισθητική του τοπίου και η προσήκουσα πολεοδομική ανάπτυξη με σεβασμό στον φωτισμό και τον αερισμό. Η ακώλυτη απόλαυση της χρήσης και της ωφέλειας των αγαθών που συναποτελούν το ζωτικό περιβαλλοντικό χώρο για την ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας συνιστά αυτοτελή έκφανση του επί αυτής δικαιώματος, που προστατεύεται από τις διατάξεις των άρθρων 57 και 59 του ΑΚ, με βάση τις οποίες, όποιος προσβάλλεται παράνομα στην προσωπικότητά του έχει δικαίωμα να απαιτήσει την άρση της προσβολής και την παράλειψή της στο μέλλον, χωρίς να αποκλείεται η δικαστική επιζήτηση αποζημίωσης σύμφωνα με τις διατάξεις για τις αδικοπραξίες.

Ως εκ τούτου, η ειδικότερη αυτή πλευρά του δικαιώματος επί της προσωπικότητας προσβάλλεται, όταν διαταράσσεται κάποιο εκ των στοιχείων του ζωτικού χώρου κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να καταργείται εξ’ ολοκλήρου ή να αλλοιώνεται ουσιωδώς η κοινή ωφέλεια που πηγάζει από τη χρήση του συγκεκριμένου αγαθού, καθώς και όταν καθίσταται αδύνατη η χρήση του στοιχείου αυτού ή άλλου συνδεδεμένου προς αυτό. Η δε προσβολή αυτού του είδους αποτελεί επαρκή αιτία για την έγερση των αξιώσεων που απορρέουν από τα άρθρα 57 και 59 ΑΚ, όταν είναι επιπλέον και παράνομη, δηλαδή όταν η προσβολή γίνεται κατά παράβαση ρητής νομοθετικής διάταξης ή, αναλόγως, όταν είναι ουσιωδώς βλαπτική και κοινωνικά απρόσφορη ακόμα και αν δεν απαγορεύεται από ειδική διάταξη του Νόμου.

Εκ των ανωτέρω συνάγεται, ότι η απόλαυση ενός ήρεμου περιβάλλοντος αποτελεί αδιαμφισβήτητη έκφανση του δικαιώματος επί της προσωπικότητας, η οποία συνακόλουθα προσβάλλεται, όταν διαταράσσεται η ωφέλεια από την απόλαυση του φυσικού περιβάλλοντος είτε με την εκπομπή ρύπων, όπως καπνού και αναθυμιάσεων, είτε βεβαίως θορύβων (ηχορύπανση). Μάλιστα, αν η εκπομπή είναι τόσο ισχυρή ώστε να απειλείται και η υγεία των κοινωνών τότε επέρχεται προσβολή και μίας επιπλέον αυτοτελούς έκφανσης του γενικού δικαιώματος της προσωπικότητας, δηλαδή εκείνης που αφορά το ειδικότερο δικαίωμα στην υγεία. Οι δε αξιώσεις που απορρέουν από το άρθρο 57 παρ. 1 εδάφιο α’ ΑΚ μπορούν να ασκηθούν από τον προσβαλλόμενο όχι μόνο με τακτική αγωγή αλλά και με αίτηση λήψης ασφαλιστικών μέτρων για την προσωρινή ρύθμιση κατάστασης κατ’ άρθρα 731 επόμενα του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας.

Οι προσβολές που επέρχονται με εκπομπή θορύβων, ως παράνομες ή κοινωνικά απρόσφορες βλαπτικές πράξεις, οριοθετούνται και σε ειδικότερες ρητές απαγορευτικές διατάξεις του νόμου, όπως στο άρθρο 417 του Ποινικού Κώδικα περί διατάραξης κοινής ησυχίας, στο άρθρο 1 του αναγκαστικού νόμου 2520/1940 «περί υγειονομικών διατάξεων», στην Υγειονομική διάταξη Α5/3010/14.8.1985 καθώς και στην Αστυνομική διάταξη 1023/2/37-ια/1996, που ορίζει τα μέτρα για την τήρηση της κοινής ησυχίας.

Επιπλέον όμως, η προστασία του ατόμου έναντι της ηχορύπανσης μπορεί να θεμελιωθεί και στις περί γειτονικού δικαίου διατάξεις του Αστικού Κώδικα, και ειδικότερα στο άρθρο 1003 ΑΚ, σύμφωνα με το οποίο ο κύριος ακινήτου δεν έχει υποχρέωση να ανέχεται εκπομπές θορύβου και λοιπές οχλήσεις συναφούς φύσης από άλλο γειτονικό ακίνητο, σε περίπτωση που αυτές παραβλάπτουν ουσιωδώς τη χρήση του δικού του. Το τελευταίο συμβαίνει, όταν εξαιτίας των εκπομπών αυτών το ακίνητο καθίσταται ανθυγιεινό και ακατάλληλο για να κατοικηθεί. Ωστόσο ουσιώδης πρόσθετη προϋπόθεση για την απονομή δικαστικής προστασίας με βάση την ανωτέρω διάταξη είναι οι οχλήσεις αυτές να προέρχονται από χρήση που δεν είναι συνήθης για τα ακίνητα της συγκεκριμένης περιοχής, καθώς με το στοιχείο αυτό επιρρωνύεται ο παράνομος χαρακτήρας της πράξης και θεμελιώνεται η αξίωση μη ανοχής της από την πλευρά του προσβληθέντος.

Στις περιπτώσεις αυτές, ο προσβληθείς έχει το δικαίωμα να ζητήσει από το δικαστήριο την απαγόρευση των εκπομπών θορύβου, δηλαδή να αξιώσει την άρση της προσβολής και την παράλειψή της στο μέλλον, είτε με τακτική αγωγή περί διατάραξης της κυριότητας κατά άρθρο 1108 ΑΚ (αρνητική αγωγή) ή περί διατάραξης της νομής κατά άρθρο 989 ΑΚ, είτε βεβαίως και με αίτηση ασφαλιστικών μέτρων για την προσωρινή προστασία της νομής, που επήλθε λόγω της συντελεσθείσας διατάραξης.

Η μορφή της προστασίας αυτής οργανώνεται παράλληλα με εκείνη που παρέχεται με βάση τις διατάξεις περί προσβολής της προσωπικότητας, εντούτοις επί ασφαλιστικών μέτρων δεν μπορούν να ζητηθούν και οι δύο μορφές προστασίας ταυτόχρονα, διότι για τη μεν προσβολή επί της προσωπικότητας καθ’ ύλην αρμόδιο είναι το Μονομελές Πρωτοδικείο (άρθρο 683 παρ. 1 ΚΠολΔ), ενώ για την προστασία της νομής το Ειρηνοδικείο (άρθρο 733 ΚΠολΔ).

Ωστόσο, η προστασία που παρέχεται με βάση τη διάταξη του άρθρου 57 παρ. 1 εδάφιο α’ ΑΚ είναι ευρύτερη, ειδικά σε περίπτωση που με την ενόχληση ή διατάραξη βλάπτεται η υγεία του προσώπου, οπότε στην περίπτωση αυτή παρακάμπτεται και η υποχρέωση ανοχής για εκπομπές από συνηθισμένη χρήση, που προβλέπει το άρθρο 1003 ΑΚ, καθώς η προκείμενη προσβολή πλήττει διαφορετικό έννομο αγαθό.
capital.gr
το άρθρο δημοσιεύτηκε:10-Δεκ-2008