Ο περιβαλλοντικός συγκοινωνιακός θόρυβος το μεθοδολογικό πλαίσιο αξιολόγησης στα πλαίσια της 2002/49/ΕΚ και του προγράμματος “cnossos-eu”(Νοέμβριος 2011)

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ, Επίκουρος Καθηγητής Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

δημοσιεύτηκε την Παρασκευή 18 Νοεμβρίου 2011

1. Ο περιβαλλοντικός θόρυβος και η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2002/49/Ε

Ο περιβαλλοντικός συγκοινωνιακός θόρυβος αποτελεί ένα από τα πλέον σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα ανά την Ε.Ε. που απειλεί τη δημόσια υγεία.
Η έκθεση στον περιβαλ­λοντικό θόρυβο στην Ευρώπη παρουσιάζει αυξητικές τάσεις σε σύγκριση με άλλους παράγοντες πρόκλησης στρες.
Η αστικο­ποίηση, η αύξουσα ζήτηση οδικής και αεροπορικής μεταφοράς και ο αναποτελεσματικός αστικός χωροταξικός σχεδιασμός αποτελούν τους κύριους παράγοντες έκθεσης στον περιβαλλο­ντικό θόρυβο.
Ο συγκοινωνιακός θόρυβος μπορεί να ενοχλή­σει, να προκαλέσει διαταραχές του ύπνου, να επηρεάσει τη γνωστική λειτουργία σε μαθητές, να προκαλέσει φυσιολογικές αντιδράσεις στρες και καρδιαγγειακά προβλήματα σε άτομα που εκτίθενται σε χρόνια βάση.
Το στρες μπορεί να προκαλέ­σει την παραγωγή ορισμένων ορμονών οι οποίες ενδέχεται να οδηγήσουν σε ποικιλία ενδιάμεσων επιδράσεων, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης της αρτηριακής πίεσης.
Κατά τη διάρκεια μιας παρατεταμένης περιόδου έκθεσης, οι επιδράσεις αυτές ενδέχεται, με τη σειρά τους, να αυξήσουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου και ψυχιατρικών διαταραχών.

Στις 25 Ιουνίου 2002, εκδόθηκε η οδηγία 2002/49/ΕΚ[1] του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την αξιολόγηση και τη διαχείριση του περιβαλλοντικού θορύβου [ΟΠΘ – Οδηγία για τον Περιβαλλοντικό θόρυβο ή ΕΝD – European Noise Directive]. Επρόκειτο για ένα βήμα στην ανάπτυξη της περιβαλλοντικής πολιτικής της Ε.Ε., έχοντας σαν βασικό αν­τικείμενο τον περιβαλλοντικό θόρυβο, ο οποίας γίνεται αντιλη­πτός από τον πολίτη στο εσωτερικό της κατοικίας του και γύρω από αυτήν, στις σχετικά ήσυχες ζώνες μιας αστικής περιοχής (κα­τοικίας) ή της εξοχής, εντός των νοσοκομείων και πέριξ αυτών, εντός των σχολείων και στον περίγυρο τους, καθώς και στο εσω­τερικό άλλων κτιρίων.
Η εναρμονισμένη αυτή Ευρωπαϊκή προ­σέγγιση αναφορικά με τη διαχείριση του θορύβου, και με σκοπό να προστατευθούν οι πολίτες από τις επιπτώσεις της έκθεσης σε αυτόν, βασίζει για πρώτη φορά την αξιολόγηση και διαχείριση του περιβαλλοντικού θορύβου, βάσει κοινών μεθόδων, κοινών αντιθορυβικών δράσεων και στην ενημέρωση του κοινού σε ευ­ρωπαϊκό επίπεδο.
Επισημαίνεται όχι μέχρι την εφαρμογή της οδη­γίας αυτής η χαρτογράφηση του περιβαλλοντικού θορύβου στην Ευρώπη ήταν πολυσχιδής, διαφοροποιημένη από χώρα σε χώρα και βασισμένη σε πολλές και ελάχιστα συμβατές μεταξύ τους με­θοδολογίες ανάλυσης και αξιολόγησης[2].

Βασική καινοτομία της ανωτέρω Οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοι­νοβουλίου και του Συμβουλίου 2002/49/ΕΚ της 25-06-2002 η οποία ενσωματώθηκε στο Ελληνικό θεσμικό πλαίσιο με την ΚΥΑ 13586/724 (ΦΕΚ Β’ 384/28.3.2006)[3] περί «Καθορισμού μέ­τρων, όρων και μεθόδων για την αξιολόγηση και τη διαχείριση του θορύβου στο περιβάλλον», αποτελεί η εισαγωγή και από­δοση του όρου «περιβαλλοντικός θόρυβος».
Έτσι σύμφωνα με την ως άνω οδηγία, ως «περιβαλλοντικός θόρυβος» ορίζεται ο ανεπιθύμητος ή επιβλαβής θόρυβος στην ύπαιθρο που δημι­ουργείται από ανθρώπινες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανο­μένου του θορύβου που εκπέμπεται από μεταφορικά μέσα, από οδικές, σιδηροδρομικές και αεροπορικές μεταφορές και από χώ­ρους βιομηχανικής δραστηριότητας.
Κατά συνέπεια, δεν αποτε­λούν αντικείμενο περιβαλλοντικού θορύβου οι θόρυβοι εντός των μέσων μεταφοράς, οι θόρυβοι από οικιακές δραστηριότητες, οι θόρυβοι των γειτόνων ή οι θόρυβοι στους χώρους εργασίας.
Η ανωτέρω Ευρωπαϊκή οδηγία αποβλέπει στον καθορισμό μιας κοινής προσέγγισης για την αποφυγή, πρόληψη ή περιορισμό, βάσει ιεράρχησης προτεραιοτήτων, των δυσμενών επιπτώσεων, συμπεριλαμβανομένης της ενόχλησης, από έκθεση στον περι­βαλλοντικό θόρυβο και ιδιαίτερα τον συγκοινωνιακό.

Ειδικότερα, για το σκοπό αυτό εφαρμόζονται προοδευτικά συγκεκριμένες δράσεις, οι οποίες συνίστανται κατά πρώτο λόγο στον προσδιορισμό της έκθεσης στον περιβαλλοντικό θόρυβο με χαρ­τογράφηση θορύβου σύμφωνα με κοινές στα κράτη-μέλη μεθό­δους αξιολόγησης, κατά δεύτερο λόγο στη μέριμνα, ώστε να είναι διαθέσιμες στα κοινό πληροφορίες σχετικά με τον περιβαλλον­τικό θόρυβο κι τις επιδράσεις του και, τέλος, στη θέσπιση σχεδίων δράσης από τα κράτη-μέλη, βασισμένων στα αποτελέσματα της χαρτογράφησης του θορύβου, με στόχο την πρόληψη και τον πε­ριορισμό του περιβάλλοντος θορύβου όπου χρειάζεται και, ιδίως, όπου τα επίπεδα έκθεσης μπορούν να έχουν επιβλαβείς επιδρά­σεις στην υγεία των ανθρώπων, καθώς και τη διαφύλαξη της ηχη­τικής ποιότητας του περιβάλλοντος, όπου αυτή είναι καλή.
Επίσης, αποβλέπει στην παροχή βάσης για την ανάπτυξη κοινοτι­κών μέτρων για τον περιορισμό του θορύβου που εκπέμπουν οι μείζονες πηγές και, ιδίως, τα τροχοφόρα οχήματα, τα μέσα σταθερής τροχιάς και η σχετική υποδομή, τα αεροσκάφη, ο υπαίθριος και ο βιομηχανικός εξοπλισμός και τα κινητά μηχανήματα.

Με την Οδηγία αυτή αποφασίσθηκε η ευρωπαϊκά εναρμονισμένη εισαγωγή και καθιέρωση:

νέων δεικτών αξιολόγησης ακουστικού περιβάλλοντος: L den σε dΒ (Α) και Lnight σε dΒ (Α), νέων ορίων περιβαλλοντικού θορύβου, [εθνική διερεύνηση καθιέρωσης ορίων ποιότητας  ακουστικού  περιβάλλοντος βάσει των παραπάνω δεικτών σε περιοχές γενικής κατοικίας], νέας εναρμονισμένης διαδικασίας συλλογής στοιχείων εισό­δου υπολογισμών (με εισαγωγή νέας μεθοδολογίας συλλογής και κωδικοποίησης στοιχείων π.χ. δεδομένων πληθυσμού, κυ­κλοφοριακών φόρτων, γεωμετρικών στοιχείων κ.λπ. – συνεν­νοήσεις με φορείς και συντονισμός διαδικασιών), νέας μεθόδου αξιολόγησης επιπτώσεων θορύβου (εισαγωγή νέας αυτοματοποιημένης μεθοδολογίας επεξεργασίας στοι­χείων σχεδίασης καμπύλων θορύβου μέσω λογισμικού), νέας μεθοδολογίας επεξεργασίας στοιχείων έκθεσης πληθυ­σμού στο θόρυβο, διερεύνησης και επιλογής βέλτιστης διαδικασίας παρουσίασης (με εισαγωγή νέων τεχνολογιών παρουσίασης δεδομένων και τρόπων ενημέρωσης κοινού), καθορισμού στόχων και δεικτών ποιότητας ακουστικού περιβάλλοντος και καθορισμού στοιχείων ενιαίας σύνταξης έκθεσης κατάστασης ακουστικού περιβάλλοντος προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Η ανωτέρω Ευρωπαϊκή Οδηγία (ΟΠΘ-ΕΝD), περιλαμβάνει την εφαρμογή Στρατηγικών Χαρτών θορύβου και Σχεδίων Δράσης για:

μεγάλα αεροδρόμια με παραπάνω από 50.000 κινήσεις (απο­γειώσεις και προσγειώσεις) το χρόνο μεγάλους οδικούς άξονες σε δύο φάσεις:

– πρώτη φάση: σε αυτούς που καταγράφεται κυκλοφορία άνω των 6.000.000   οχημάτων ετησίως

-δεύτερη φάση: σε αυτούς που καταγράφεται κυκλοφορία άνω των 3.000.000 οχημάτων ετησίως

μεγάλους σιδηροδρομικούς άξονες σε δύο φάσεις:

-πρώτη φάση:  σε αυτούς που διακινούνται περισσότεροι από 60.000 συρμοί

-δεύτερη φάση: σε αυτούς που διακινούνται περισσότεροι από 30.000 συρμοί

σε οικιστικές περιοχές άνω των 250.000 κατοίκων και σε δεύ­τερη φάση άνω των 1 00.000 κατοίκων

2. Στρατηγικοί Χάρτες Θορύβου (ΣΧΘ) & Σχέδια Δράσης (ΣΔ)

Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στη Στρατηγική Χαρτογράφηση θορύβου, προβλέπεται για την πρώτη φάση της χαρτογράφησης, τα κράτη-μέλη μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις δικές τους μεθόδους μέ­τρησης θορύβου ή τις προτεινόμενες προσωρινές λύσεις, σύμφωνα με το αρχικό χρονοδιάγραμμα για τους χάρτες θορύβου και τα σχέδια δράσης θα πρέπει:

οι χάρτες θορύβου της πρώτης φάσης να έχουν ολοκληρωθεί μέχρι τις 30 Ιουνίου του 2007 χρησιμοποιώντας τους ευρωπαϊκούς δείκτες θορύβου Lden και Lnight. Αυτοί οι χάρτες θα χρη­σιμοποιηθούν για τον υπολογισμό του αριθμού των ανθρώπων που εκτίθενται στο θόρυβο, τα σχέδια δράσης της πρώτης φάσης να έχουν ολοκληρωθεί μέχρι τις 18 Ιουλίου του 2008 και τα μέτρα τα οποία θα περιέ­χουν, θα καθοριστούν από το κάθε μέλος κράτος, οι χάρτες και τα σχέδια δράσης να διατεθούν στο κοινό.

Σε ό,τι αφορά στα προβλεπόμενα Σχέδια Δράσης για την αντιμε­τώπιση και διαχείριση των προβλημάτων και των επιδράσεων του περιβαλλοντικού θορύβου, συμπεριλαμβανόμενου εν ανάγκη του περιορισμού του θορύβου, αυτά περιλαμβάνουν τη λήψη μέτρων που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση προτεραιοτήτων οι οποίες ενδέχεται να επισημανθούν λόγω υπέρβασης κάποιας οικείας οριακής τιμής ή βάσει άλλων εθνικών κριτηρίων που καθορίζονται από την αρμόδια αρχή, για τις περιοχές που προσδιορίζονται στην παράγραφο
Τα Σχέδια Δράσης πρέπει να ικανοποιούν τις ελάχιστες απαιτήσεις του παραρτήματος V του άρθρου 11 της ανωτέρω απόφασης.
Μέχρι την 18.7.2008 πρέπει να έχουν εκπονηθεί σχέδια δράσης σε περιοχές που προσδιορί­ζονται σύμφωνα με τους στρατηγικούς χάρτες θορύβου που προ­βλέπονται στο ¶ρθρο 7 (παρ. 2).
Τα Σχέδια Δράσης επανεξετάζονται, και εν ανάγκη αναθεωρούνται με την ίδια δια­δικασία που προβλέπεται στην ανωτέρω ΚΥΑ, όποτε σημειώνον­ται σημαντικές εξελίξεις που επηρεάζουν την υπάρχουσα κατάσταση θορύβου και πάντως, τουλάχιστον κάθε πέντε χρόνια μετά την ημερομηνία της έγκρισής τους.
Πιο αναλυτικά:

Στρατηγικοί Χάρτες θορύβου [ΣΧΘ]:
Ο χάρτης θορύβου (noise map) παρουσιάζει στοιχεία σχετικά με το ακουστικό περιβάλλον, την υπέρβαση της οριακής τιμής δείκτη θορύβου, τον αριθμό των κατοικιών μιας ζώνης που εκτίθενται σε συγκεκριμένες τιμές, τον αριθμό των ατόμων τα οποία πιθανώς βλάπτονται, αναλύσεις όσον αφορά τα μέτρα ή τα σενάρια καταπολέμησης του θορύβου κ.λπ.
Υπάρχουν διαφορετικά είδη χαρτών θορύβου: χάρτες με τα στοιχεία που υποβάλλονται στην Επιτροπή, χάρτες που συνιστούν πηγή πληροφοριών για τους πολίτες και χάρτες που χρησιμοποιούνται ως βάση για την κατάρτιση των σχεδίων δράσης. Τα κράτη-μέλη ορίζουν τις αρχές και τις υπηρεσίες που είναι υπεύθυνες για την κατάρτιση και την έγκριση των χαρτών θορύβου.
Οι χάρτες θορύβου θα ανανεώνονται ανά πενταετία.

Θα πρέπει να κοινοποιηθεί στην Επιτροπή από τα κράτη-μέλη κατάλογος με τους σημαντικούς -από πλευράς φόρτου- οδικούς άξονες, τους σιδηροδρομικούς άξονες, τα μεγάλα αεροδρόμια και τις οικιστικές περιοχές άνω των 250.000 κατοίκων που βρίσκονται στο έδαφός τους και για τα οποία ισχύουν οι ορισμοί της Οδηγίας.
Το αργότερο μέχρι τις 30 Ιουνίου 2007, θα έπρεπε να έ­χουν καταρτισθεί και ενδεχομένως εγκριθεί, στρατηγικοί χάρτες θορύβου στους οποίους να εμφαίνεται η κατά το προηγούμενο έτος κατάσταση δίπλα στις υποδομές και στους οικισμούς που προαναφέρθηκαν. Προβλέπεται, επίσης, μέχρι τις 31 Δεκεμ­βρίου 2008, τα κράτη-μέλη να ενημερώνουν την Επιτροπή για περιοχές άνω των 100.000 κατοίκων, καθώς και για τους μεγάλους οδικούς και σιδηροδρομικούς άξονες που βρίσκονται στην επικράτεια τους.
Το αργότερο στις 30 Ιουνίου 2012, και ανά πεν­ταετία, πρέπει να καταρτίζονται και να εγκρίνονται οι χάρτες θο­ρύβου για το προηγούμενο έτος όσον αφορά τις εν λόγω οικιστικές περιοχές.

Η μέθοδος χαρτογράφησης θορύβου στη χώρα μας μέχρι σήμερα γινόταν μέσω ακουστικών μετρήσεων, ενώ κάθε χώρα της Ε.Ε. είχε ουσιαστικά το δικό της τρόπο χαρτογράφησης και αξιολόγησης των επιπτώσεων του θορύβου στο γενικό πληθυσμό.
Το γεγονός ότι σε κάθε χώρα ισχύουν και διαφορετικά όρια θορύ­βου, είχε ως αποτέλεσμα την μέχρι σήμερα ανυπαρξία ουσιαστικής συγκριτικής θεώρησης των επιπτώσεων του θορύβου στην Ευρώπη και, συνεπώς, την αδυναμία για οποιονδήποτε επιτελικό ευρωπαϊκό σχεδιασμό.
Προκειμένου να υλοποιηθεί η χαρτογράφηση του περιβαλλοντικού θορύβου εκεί που ορίζει η οδη­γία 2002/49/ΕΚ, πρέπει πρώτα να υπολογιστούν οι στάθμες θορύβου.
Τα επίπεδα αυτά υπολογίζονται είτε με προβλέψει είτε με μετρήσεις.
Η πρόβλεψη των επιπέδων θορύβου συνεπάγεται ότι θα υπάρχουν αβεβαιότητες, οι οποίες πρέπει να περιοριστούν προκειμένου οι προβλέψει να είναι πιο ρεαλιστικές.
Επισημαί­νεται ότι οι ισχύουσες εθνικές μέθοδοι για τον προσδιορισμό των μακροπρόθεσμων δεικτών, μπορούν να συνεχίσουν να εφαρμό­ζονται με την προϋπόθεση ότι είναι προσαρμοσμένες με τον ορι­σμό των δεικτών του παραρτήματος Ι. Για τις περισσότερες εθνικές μεθόδους το γεγονός αυτό συνεπάγεται την εισαγωγή της βραδινής περιόδου ως χωριστής περιόδου προς εξέταση και την εισαγωγή του μέσου όρου για ολόκληρο το έτος.
Μερικές ισχύουσες μέθοδοι πρέπει επίσης να προσαρμοσθούν σε ό,τι αφορά τον μη συνυπολογισμό των ανακλάσεων στις προσόψεις, την ενσωμάτωση της νυχτερινής περιόδου ή/και το σημείο αξιολόγησης.
Η εξαγωγή μέσου όρου για ένα έτος απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή.
Στις διακυμάνσεις ενός έτους συμβάλλουν τόσο οι διακυμάνσεις των πηγών εκπομπής όσο και οι διακυμάνσεις των ηχητικών μεταδόσεων.

Σχέδια Δράσης (ΣΔ): Τα σχέδιο δράσης θα συνιστούν ένα ολο­κληρωμένο επιχειρησιακό σχέδιο και θα διαμορφώνουν το γε­νικά πλαίσιο καθορισμού των απαιτούμενων κινήσεων για τα προσεχή χρόνια -σε τοπικό επίπεδο-, ώστε η προσπάθεια καταπολέμησης του θορύβου να είναι πλήρης, συντονισμένη και αποτελεσματική. Με τη δράση αυτή αναμένεται να αναπτυχθούν/ενεργοποιηθούν οι απαραίτητοι τοπικοί μηχανισμοί για την ορ­θολογική διαχείριση και υλοποίηση των απαιτούμενων δράσεων που απορρέουν από τα σχέδια δράσης.
Με τον τρόπο αυτό γίνε­ται τεκμηριωμένος προσδιορισμοί των αναγκών αντιμετώπισης θορύβου σε επίπεδο Δήμου/πόλης και αναλυτικός χρονοπρο­γραμματισμός τόσο των απαιτούμενων ενεργειών, όπως:

• μελέτες και έρευνες,

• μετρήσεις και χαρτογραφήσεις,

•  παρακολουθήσεις και έλεγχοι,

•  κανονισμοί, προδιαγραφές, πρότυπα,

• εκπαίδευση, κατάρτιση, επιμόρφωση κ.λπ.

όσο και των απαιτούμενων έργων ηχοπροστασίας, όπως:

•  ηχοπετάσματα,

•  ηχομονώσεις,

• ζώνες πρασίνου,

•  ενδιάμεσες ζώνες προστασίας, ζώνες ελεγχόμενης ανάπτυξης (noise buffer zones),

•  έργα διαχείρισης κυκλοφορίας,

• ειδικές αντιθορυβικές ασφαλτοστρώσει,

• μείωση ταχυτήτων οχημάτων,

• συστήματα παρακολούθησης θορύβου κ.λπ.

Τα Σχέδια Δράσης (action plans) περιλαμβάνουν περιγραφή της ζώνης, της αρμόδιας αρχής, των οριακών τιμών, σύνοψη των αποτελεσμάτων χαρτογράφησης του θορύβου, ανάλυση της κα­τάστασης όσον αφορά την υγεία, εντοπισμό των προβλημάτων, μέτρα καταπολέμησης του θορύβου που έχουν ήδη ληφθεί, περιγραφή της προς βελτίωση κατάστασης, δράσεις που προβλέ­πονται για την επόμενη πενταετία, προϋπολογισμό, μακροπρόθεσμη στρατηγική, απολογισμό της δημόσιας διαβούλευσης, αξιολόγηση της σχέσης κόστους/αποτελεσματικότητας ή κόστους/ωφέλειας.
Τα σχέδια δράσης ανανεώνονται ανά πεν­ταετία.
Οι δράσεις που μπορούν να υλοποιηθούν από τις αρμό­διες αρχές είναι οι ακόλουθες: κυκλοφοριακός σχεδιασμός, προώθηση των δημοσίων μεταφορών, χωροταξικοί σχεδιασμοί, τεχνικά μέτρα, επιλογή πηγών χαμηλού θορύβου, περιορισμοί στη διάδοση των ήχων, άδειες, ενημερωτικές εκστρατείες του κοινού, έλεγχος του θορύβου, τέλη και πρόστιμα.
Το κράτη-μέλη ορίζουν τις αρχές και τις υπηρεσίες που είναι υπεύθυνες για την κατάρτιση και την έγκριση των σχεδίων δράσης.
Το αργότερο μέχρι τις 18 Ιουλίου 2008, προβλεπόταν να καταρτιστούν και να εγκριθούν τα σχέδια δράσης για τους κεντρικούς οδικούς άξο­νες, των οποίων η κίνηση υπερβαίνει τα έξι εκατομμύρια ετησίως, τους σιδηροδρομικούς άξονες, των οποίων η κίνηση υπερβαίνει τους 60.000 επιβάτες ετησίως, τα μεγάλα αεροδρό­μια και τα οικιστικά συγκροτήματα άνω των 250.000 κατοίκων.
Το αργότερο μέχρι τις 18 Ιουλίου 2013, θα πρέπει να καταρτιστούν και να εγκριθούν τα Σχέδια Δράσης γιο το σύνολο των μεγάλων αεροδρομίων, οδικών και σιδηροδρομικών αξόνων.

3. Το δικαίωμα των πολιτών στην πληροφόρηση

Τα κράτη-μέλη μεριμνούν ώστε οι στρατηγικοί χάρτες θορύβου που καταρτίζουν και, ενδεχομένου, εγκρίνουν, καθώς και τα σχέ­δια δράσης που καταστρώνουν, να καθίστανται διαθέσιμα και να διαδίδονται στο κοινό σύμφωνα με την οικεία κοινοτική νομοθε­σία και, ιδίως, την οδηγία 90/313/ΕΟΚ του Συμβουλίου σχετικά με την ελεύθερη πληροφόρηση για θέματα περιβάλλοντος με χρήση των διαθέσιμων πληροφορικών τεχνολογιών.
Τα κράτη-μέλη δημοσιεύουν τους χάρτες θορύβου στο διαδίκτυο (INTERNET) σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο από την έγκριση τους και διασφαλίζουν τη δημόσια διαβούλευση και την ενσωμάτωση των αποτελεσμάτων της πριν από την έγκριση των σχεδίων δράσης.
Τα κράτη-μέλη συγκεντρώνουν τους χάρτες θορύβου και μαζί με τις πληροφορίες που περιλαμβάνονται σε αυτούς, καθώς και με τα σχέδια δράσης και τη σύνοψή τους τα διαβιβάζουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία δημοσιεύει ανά πενταετία μία ανακεφαλαιωτική έκθεση.

Σκοπός της οδηγίας 90/313/ΕΟΚ, σύμφωνα με το άρθρο 1 είναι, αφενός να εξασφαλισθεί η ελεύθερη πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικές με το περιβάλλον, τις οποίες διαθέτουν οι δημόσιες αρχές, καθώς και η ελεύθερη διάδοση των πληροφοριών αυτών και, αφετέρου, να οριστούν οι βασικοί όροι και προϋποθέσει παροχής των πληροφοριών αυτών.
Σύμφωνα με το άρθρο 2:

Κάθε πληροφορία σχετική με το περιβάλλον είναι κάθε διαθέ­σιμο στοιχείο, υπό γραπτή, οπτική, ακουστική ή μηχανογραφική μορφή για την κατάσταση των υδάτων, του αέρος, του εδάφους, της πανίδας, της χλωρίδας και των φυσικών πόρων, καθώς και για δραστηριότητες [συμπεριλαμβανομένων των δραστηριο­τήτων που προκαλούν ενόχληση, όπως ο θόρυβος] ή μέτρα που επηρεάζουν ή δύνανται να επηρεάσουν δυσμενώς τα ανω­τέρω και για δραστηριότητες ή μέτρα που αποσκοπούν στην προστασία των ανωτέρω, συμπεριλαμβανομένων των διοικη­τικών μέτρων και των προγραμμάτων προστασίας του περιβάλλοντος δημόσιες αρχές είναι κάθε δημόσια διοικητική υπηρεσία σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο που έχει αρμοδιότητες και κατέχει πληροφορίες σχετικά με το περιβάλλον, εξαιρουμέ­νων των φορέων που ασκούν δικαστική ή νομοθετική εξουσία.

Η Οδηγία ορίζει, επιπλέον, ρητά άτι το φυσικό ή νομικό πρόσωπο που ζητάει τις πληροφορίες για το περιβάλλον δεν χρειάζεται να αποδεικνύει συμφέρον, καθώς και ότι οι δημόσιες αρχές απαν­τούν αιτιολογημένα εντός δύο μηνών.
Στο άρθρο 3 προβλέπον­ται, επίσης, οι λόγοι για τους οποίους τα κράτη-μέλη μπορούν να προβλέψουν ότι επιτρέπεται η άρνηση χορήγησης των πληρο­φοριών αυτών.

Καταλήγοντας, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το δικαίωμα γνώσης των διοικητικών στοιχείων είναι εξαιρετικά σημαντικό, διότι απο­τρέπει τη διοικητική αδράνεια και επιβάλει την πρέπουσα διοι­κητική δράση για την προστασία του περιβάλλοντος.
Συμπληρωματικά, η αρχή της φανερής δράσης επενεργεί προ­ληπτικά στις προθέσεις της διοίκησης και, στο πλαίσιο λειτουργίας των ομάδων πίεσης, επηρεάζει και διαμορφώνει, σε μεγάλη έκταση, την «πολιτική», δηλαδή τις αποφάσεις της για την προ­στασία (ή μη) του περιβάλλοντος.
Το δικαίωμα πληροφόρησης όσον αφορά την ποιότητα του ακουστικού περιβάλλοντος, έχει σχέση με την παραπάνω Οδηγία και τα σχέδια δράση$, εφόσον δημοσιοποιεί τις δράσεις, τα μέτρα και τις ενέργειες κατά του πε­ριβαλλοντικού θορύβου, ενημερώνοντας και τους κατοίκους.

4. Οι νέοι Δείκτες Περιβαλλοντικού Θορύβου Lden & Lnight

Σε ό,τι αφορά στους δείκτες θορύβου και στην εφαρμογή τους προβλέπονται τα παρακάτω:

καθορίζονται ως δείκτες αξιολόγησης περιβαλλοντικού θορύ­βου, οι δείκτες Lden και Lnight κατά τα αναφερόμενα στη σχετική Ευρωπαϊκή Οδηγία 2002/49/ΕΚ για την προετοιμασία και την αναθεώρηση της στρατηγικής χαρτογράφησης θορύβου ενώ επισημαίνεται ότι σύμφωνα με την ανωτέρω ΚΥΑ 13586/724 (ΦΕΚ Β ‘ 384 28.3.2006), οι ανωτέρω δείκτες εφαρμόζονται και για οποιαδήποτε μελέτη αξιολόγησης επιπτώσεων από αεροπορικό θόρυβο, η αρμόδια αρχή μπορεί να χρησιμοποιεί, εκτός των Lden και Lnight και άλλους πρόσθετους δείκτες αξιολόγησης θορύβου, όποτε αυτό κρίνεται αναγκαίο ή/και σε ειδικές περιπτώσει, όπως αυτές που αναφέρονται στην σχετική ΚΥΑ, για τον ηχητικό σχεδιασμό και την ηχητική οριοθέτηση, η αρ­μόδια αρχή μπορεί να χρησιμοποιεί και άλλους δείκτες θορύ­βου πλην των Lden και Lnight.

Σύμφωνα με τα προτεινόμενα στο σχέδιο της παραπάνω Οδηγίας, για την αξιολόγηση και διαχείριση του περιβαλλοντικού θορύ­βου θα χρησιμοποιείται ο δείκτης Lden (Day-evening-night level) σε dΒ(Α).
Ο Lden είναι ο νέος εναρμονισμένος δείκτης στάθμης θορύβου για το 24ωρο με κατηγοριοποίηση κατά την ημέρα, το απόγευμα και τη νύχτα.
Ο Lnight θα είναι ο δείκτης διαταραχών του ύπνου.
Οι δείκτες θορύβου χρησιμοποιούνται για να καταρτιστούν οι χάρτες θορύβου, να εκπονηθούν και να αναθεωρηθούν οι κανονιστικές διατάξεις σχετικά με τη στρατηγική χαρτογράφηση του θορύβου, το σχεδιασμό μέτρων και την οριοθέτηση θορύβου.
Ο δείκτης Lden έχει αποδεδειγμένη σχέση με το βαθμό κοινής όχλη­σης θορύβου και ειδικότερα με το ποσοστό αντιδράσεων ισχυρής όχλησης (%ΗΑ).

Σε κάθε 24ωρο υπάρχει ημέρα 12 ωρών, απόγευμα 4 ωρών και νύκτα 8 ωρών.
Αν και τα χρονικά διαστήματα ενδέχεται να επανα­καθοριστούν σε μελλοντικό στάδιο, οι βασικές ώρες εκκίνησης και λήξης των τριών [3] χρονικών περιόδων αξιολόγησης είναι:

07.00-19.00 για την ημέρα (12 ώρες) 19.00-23.00 για το απόγευμα (4 ώρες) και 23.00-07.00 για τη νύκτα (8 ώρες)

Συνεπώς ισχύει:

Lday είναι η Α-σταθμισμένη μακροπρόθεσμη μέση ηχοστάθμη, όπως ορίζεται στο πρότυπο ΙSO 1996-2: 1987, προσδιορισμένη επί του συνόλου των περιόδων ημέρας ενός έτους, για την επιμέρους χρονική περίοδο 07:00-19:00. Levening είναι η Α-σταθμισμένη μακροπρόθεσμη μέση ηχο­στάθμη, όπως ορίζεται στο πρότυπο ISO 1996-2: 1 987, προσ­διορισμένη επί του συνόλου των βραδινών περιόδων ενός έτους για την επιμέρους χρονική περίοδο 19:00-23:00. Lnight είναι η Α-σταθμισμένη μακροπρόθεσμη μέση ηχοστάθμη, όπως ορίζεται στο πρότυπο ΙSO 1996-2:1987, προσδιορισμένη επί του συνόλου των νυχτερινών περιόδων ενός έτους για την επιμέρους χρονική περίοδο 23:00-07:00.

Σε ειδικές περιπτώσεις, που αναφέρονται σε παράρτημα της Οδηγίας, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και άλλοι δείκτες, ενώ σε άλλο ορίζεται η σχέση δόσης/ επίπτωσης, η οποία χρησιμοποι­είται για την αξιολόγηση των επιπτώσεων του θορύβου στην υγεία.
Να σημειωθεί ότι θα εξετάζεται ο προσπίπτων θόρυβος, γεγονός που σημαίνει ότι ο ήχος που ανακλάται στην πρόσοψη ενός κτιρίου ή άλλης κατασκευής, δεν θα λαμβάνεται υπόψη. Οι τιμές των ανωτέρω δεικτών ορίζονται χρησιμοποιώντας τις προ­σωρινές μεθόδους υπολογισμού και μέτρησης, οι οποίες καθο­ρίζονται στο ειδικό παράρτημα της οδηγίας και αναλύονται στη συνέχεια.
Τα κράτη-μέλη μπορούν να χρησιμοποιούν άλλες μεθόδους για τον καθορισμό των δεικτών, στο βαθμό που οι εν λόγω μέθοδοι ανταποκρίνονται στον ορισμό του παραρτήματος. Επισημαίνεται ότι σε μερικές περιπτώσεις, εκτός των δεικτών Lden  και Lnight, και, κατά περίπτωση, των δεικτών Lday και Levening, μπο­ρεί να αποδειχθεί αποτελεσματική η χρησιμοποίηση ειδικών δει­κτών θορύβου και αντίστοιχων οριακών τιμών. Δίνονται τα ακόλουθα παραδείγματα:

η εξεταζόμενη πηγή θορύβου λειτουργεί μόνο για μικρό χρο­νικό διάστημα (για παράδειγμα λιγότερο από το 20% του χρό­νου των ολικών ημερήσιων, βραδινών ή νυχτερινών περιόδων ενός έτους), ο μέσος αριθμόν ηχητικών γεγονότων, σε μία ή περισσότερες περιόδους, είναι πολύ μικρός (π.χ. λιγότερο από ένα ηχητικό γεγονός ανά ώρα- ως ηχητικό γεγονός θα μπορούσε να ορισθεί ο θόρυβος που διαρκεί λιγότερο από πέντε λεπτά, π.χ. ο θόρυβος από διερχόμενο τραίνο ή αεροπλάνο), η  εμπεριεχόμενη  συνιστώσα  χαμηλών  συχνοτήτων  είναι ισχυρή, LAmax ή SΕL (επίπεδο έκθεσης στο θόρυβο) για προστασία κατά τη διάρκεια της νυχτερινής περιόδου στην περίπτωση αιχ­μών θορύβου, επιπρόσθετη προστασία κατά τα ΣΚ ή σε ορισμένες χρονικές στιγμές του έτους, επιπρόσθετη προστασία της ημερήσιας περιόδου, επιπρόσθετη προστασία της βραδινής περιόδου, συνδυασμός θορύβων από διάφορες πηγές, ήσυχες περιοχές στην ύπαιθρο, θόρυβος με έντονα τονικά συστατικά, θόρυβος με απότομο (ωθητικό) χαρακτήρα.

Ο έλεγχος της ακρίβειας των μεθόδων αξιολόγησης αποτελεί αρμοδιότητα των κρατών-μελών, θα πρέπει να κοινοποιούνται από τα κράτη-μέλη στην Επιτροπή – και σε συγκεκριμένη ημε­ρομηνία – οι οριακές τιμές των εκπομπών θορύβου που ισχύουν ή προβλέπεται να ισχύσουν σε κάθε κράτος-μέλος για τις οδικές μεταφορές, τις σιδηροδρομικές μεταφορές, το θόρυβο των αεροσκαφών σε περιοχές (μεγάλων) αεροδρομίων και βιομηχα­νιών.
Είναι προφανές ότι οι διαφορές των κρατών-μελών ως προς το είδος των πηγών, τα διαφορετικά ωράρια, τις κλιματολογικές συνθήκες, τον τύπο των κατοικιών, τις συνήθειες ή την ευαισθη­σία στο θόρυβο πρέπει να μελετηθούν και να ληφθούν σοβαρά υπόψη κατά την εφαρμογή αυτής της οδηγίας με δεδομένο ότι: η ημέρα διαρκεί δώδεκα ώρες, το βράδυ τέσσερις ώρες και η νύχτα οκτώ ώρες όπως αναλύθηκε ανωτέρω.
Επισημαίνεται ότι:

ένα έτος αντιστοιχεί στο υπόψη έτος όσον αφορά στην εκπομπή θορύβων και σε ένα μέσο έτος όσον αφορά στις καιρικές συνθήκες, και ότι, λαμβάνεται υπόψη ο προσπίπτων θόρυβος, που σημαίνει ότι ο ήχος που ανακλάται στην πρόσοψη του συγκεκριμένου κτιρίου δεν λαμβάνεται υπόψη.

Ο δείκτης νυχτερινού θορύβου Lnight είναι η Α-σταθμισμένη μα­κροπρόθεσμη μέση ηχοστάθμη, όπως ορίζεται στο πρότυπο IS0 1996-2:1987, προσδιορισμένη με βάση όλες τις νυχτερινές περιόδους επί ένα έτος, με δεδομένο ότι:

η νύκτα διαρκεί οκτώ ώρες, όπως ορίζεται ανωτέρω, ένα έτος είναι το υπ’ όψη έτος όσον αφορά στις ηχητικές εκπομπές και ένα μέσο έτος όσον αφορά στις καιρικές συνθήκες, λαμβάνεται υπόψη ο προσπίπτων θόρυβος, σημείο αξιολόγησης είναι αυτό που προβλέπεται για το δείκτη Lden.

5. Η ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 6ης Αυγούστου 2003 (2003/613/ΕΚ) σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τις αναθε­ωρημένες προσωρινές μεθόδους υπολογισμού του περιβαλλοντικού θορύβου

Επισημαίνεται ότι οι κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις αναθεωρημένες προσωρινές μεθόδους υπολογισμού που αναφέ­ρονται στο σημείο 2.2 του παραρτήματος II της Ευρωπαϊκής 0δπγίας 2002/49/ΕΚ και τα δεδομένα εκπομπής για τον αερο­πορικό θόρυβο με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία, αναφέρονται στο παράρτημα της ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 6ης Αυγούστου 2003 (2003/613/ΕΚ) σχετικά με τις «Κατευθυντήριες γραμμές για τις αναθεωρημένες προσωρινές μεθόδους υπολογισμού για το βιομηχανικό θόρυβο, τους αεροπορικούς θορύβους, τους θορύβους οδικής και σιδηροδρομικής κυκλοφορίας, καθώς και τα δεδομένα εκπομπής (κοινοποιηθείσα υπό τον αριθμό Ε(2003) 2807)»[4].
Σύμφωνα με το άρθρο 6 και το παράρτημα II της οδηγίας 2002/49/ΕΚ, οι προσωρινές μέθοδοι υπολογισμού για τον προσδιορισμό των δεικτών Lden και Lnight για τους θορύβους οδικής και σιδηροδρομικής κυκλοφορίας, καθώς και τους αεροπο­ρικούς θορύβους συνιστώνται στα κράτη-μέλη που δεν διαθέτουν κάποιες εθνικές μεθόδους υπολογισμού ή στα κράτη-μέλη που επιθυμούν να περάσουν σε κάποια άλλη μέθοδο υπολογισμού.
Οι μέθοδοι αξιολόγησης που αφορούν τον υπολογισμό της ακουστικής διάδοσης μεταξύ της πηγής και του δέκτη που έχουν κα­θοριστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή -για την ενδιάμεση φάση εφαρμογής της Οδηγίας 2002/49/ΕΚ- είναι:

1. Για τον ΟΔΙΚΟ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΟ ΘΟΡΥΒΟ: η γαλλική εθνική μέθοδος υπολογισμού «NMPB-Routes-96 (SETRA-CERTU-LCPC-CSTB)», όπως αναφέρεται στο «Arrete du 5 mai 1995 relatif au bruit des infrastructures routieres Journal Officiel du  10 mai 1995, article 6» και στο γαλλικό πρότυπο «XPS 31-133». Ανα­φορικά μετά εισερχόμενα δεδομένα που αφορούν τις εκπομπές τα έγγραφα αυτά αναφέρονται στον «Guide du bruit des transports terrestres, fascicule prevision des niveaux sonores, CETUR 1980».

2. Για το ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΘΟΡΥΒΟ: η μέθοδος που περιγράφεται στο: IS0 9613-2: «Accoustics – Αttenuationofsoundpropagationout doors, Ρart 2 – Generalmethodofcalculation». Για τη μέ­θοδο αυτή, τα κατάλληλα στοιχεία για τις εκπομπές θορύβου (εισερχόμενα δεδομένα) λαμβάνονται από μετρήσει σύμφωνα με μια από τις  ακόλουθες μεθόδους που προβλέπονται στα:

– ISO 8297:1994 «Accoustics – Determination of sound power levels of multi-source industrial plant for evaluation of sound pressure levels in the environment – Engineering method».

–  ΕΝ ΙSO 3744:1995 «Accoustics – Determination of sound power levels of noise using sound pressure – Engineering method in an essentially free field over a reflecting plane».

–  ΕΝ ISO 3746:1995 «Acoustics – Determination of sound power levels of noise sources using an enveloping measurement surface over a reflecting plane».

3. Για το ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΟ ΘΟΡΥΒΟ: η εθνική μέθοδος υπολογισμού των Κάτω Χωρών, όπως δημοσιεύθηκε στο «Reken en Meetvoorschrift RailverkeetslawaaiMinisterie Volkshuisvesting, Ruimtlijke Ordenihg en Milieubeheer,  20 November 1996 (RΜR)».

4. Για τον ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΟ ΘΟΡΥΒΟ: Η μέθοδος που περιγράφεται στο ECAC.CEAC Doc. 29 «Report on Standard Method of Computing Noise Contours aroung Civil Airports», 1997. Από τις διάφορες μεθόδους προσομοίωσης των πτητικών οδών, χρησιμοποιείται η τεχνική τμηματοποίησης, όπως αναφέρεται στο μέρος 7.5 του ECAC.CEAC Doc. 29.
Η βασική σύσταση για τον υπολογισμό του αεροπορικού θορύβου, αφορά πέραν της αναθεώρησης των υφιστάμενων βάσεων δεδομένων, και τη διαπίστωση ότι το πρότυπο στη συνέχεια παρέχει πλήρη στοιχεία θορύβου-ισχύος-απόστασης καθώς και δεδομένα επιδόσεων για τους περισσότερους τύπους αεροσκαφών της πολιτικής αεροπορίας, συμπεριλαμβανομένων των νέας γενιάς αεροσκαφών, χαμηλής εκπομπής θορύβου: Γερμανική μέθοδος ΑzΒ (Anleitung zur Berechnung von Larmschutzbereichen).

Οι ανωτέρω μέθοδοι προσαρμόζονται στους ορισμούς των δει­κτών θορύβου Lden και του Lnight.
Οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές αφορούν τις αναθεωρημένες προσωρινές μεθόδους υπολογισμού και παρέχουν δεδομένα εκπομπής για τους αεροπορικούς θορύβους και τους θορύβους της οδικής και σιδηρο­δρομικής κυκλοφορίας με βάση υπάρχοντα στοιχεία.
Πρέπει να επισημανθεί ότι αυτά τα δεδομένα παρέχονται με βάση την ανα­θεώρηση των υπαρχόντων στοιχείων που είναι διαθέσιμα προς χρήση με τις συνιστώμενες προσωρινές μεθόδους υπολογισμού για το θόρυβο που προκαλούν οι μεταφορές.
Αν και τα δεδομένα εκπομπής που παρέχουν οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές δεν είναι δυνατό να καλύψουν κάθε πιθανή κατάσταση που μπο­ρεί να προκύψει στην Ευρώπη, ιδίως όσον αφορά τις οδικές και τις σιδηροδρομικές μεταφορές, παρέχονται τρόποι για τη συγ­κέντρωση επιπλέον δεδομένων μέσω των μετρήσεων.
Τέλος, η χρήση των δεδομένων που παρέχουν οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές δεν είναι υποχρεωτική, τα δε κράτη-μέλη που επιθυμούν να εφαρμόσουν τις προσωρινές μεθόδους υπολογισμού είναι ελεύθερα να χρησιμοποιούν άλλα δεδομένα, εφόσον κρί­νουν ότι αυτό είναι σκόπιμο, υπό την προϋπόθεση ότι αυτά τα δε­δομένα είναι κατάλληλα προς χρήση με τις αντίστοιχες μεθόδους.

Ύψος δέκτη: Προς το σκοπό της στρατηγικής χαρτογράφησης θορύβου, η οδηγία 2002/49/ΕΚ ορίζει το σημείο δέκτη [ή «ση­μείο αξιολόγησης») σε ύψος 4 ± 0,2 m πάνω από το έδαφος. Δεδομένου ότι ο δείκτης Lden είναι σύνθετος δείκτης που υπο­λογίζεται με βάση τους δείκτες Lday, Levening, Lnight, το ως άνω ύψος είναι υποχρεωτικό και για αυτούς τους δείκτες.

Διόρθωση για τις μετεωρολογικές επιδράσεις:
Στο παράρτημα Ι της οδηγίας 2002/49/ΕΚ ορίζονται τα χαρακτηριστικά της χρονικής περιόδου «έτος» σε σχέση με την εκπομπή θορύβου («ένα έτος αντιστοιχεί στο υπόψη έτος όσον αφορά την εκπομπή θορύβων») και τις καιρικές συνθήκες («και σε ένα μέσο έτος όσον αφορά τις καιρικές συνθήκες»).
Για τη δεύτερη των περιπτώσεων, η οδηγία δεν παρέχει περαιτέρω πληροφορίες σχετικές με τον ορισμό του μέσου έτους.
Στον κλάδο της μετεωρολογίας, αποτελεί συνήθη πρακτική να προσδιορίζονται οι μέσες καιρικές συνθήκες ενός τόπου βάσει δεκαετούς στατιστικής ανάλυσης αναλυτικών μετεωρολογικών δεδομένων που μετρώνται στο συγκεκριμένο τόπο ή πλησίον αυτού.
Αυτή η αναγκαιότητα ίων μακροπρόθεσμων μετρήσεων και ανάλυσης περιορίζει την πιθανότητα συλλογής επαρκών δεδομένων για το σύνολο των τόπων που πρέπει να συμπεριληφθούν στη χαρτογράφηση του θορύβου.
Ως εκ τούτου, προτείνεται η χρήση απλουστευμένης μορφής μετεωρολογικών δεδομένων, ανά­λογων με τη συχνότητα των διακυμάνσεων των συνθηκών με-τάδαση5, όταν τα διαθέσιμα δεδομένα δεν είναι επαρκή.
Η προσέγγιση που περιγράφεται στον πίνακα στη συνέχεια συνί­σταται για τον προσδιορισμό των διορθώσεων για τις μετεωρολογικές επιδράσεις κατά τον υπολογισμό των δεικτών θορύβου της Ε.Ε.

6. Το όρθρο 13 της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2002/49 και η ανάγκη ολοκλήρωσης του εναρμονισμένου πλαισίου για τις μεθόδους χαρτογράφησης

Πρέπει να σημειωθεί ότι τελευταία ανακύπτουν ολοένα και πε­ρισσότερες πληροφορίες για τις επιπτώσεις του θορύβου στην υγεία. Για παράδειγμα, στην τελευταία δημοσίευση[5] της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας [ΠΟΥ] και του JRC (Joint Research Center) της Ε.Ε. προκύπτει ότι ο περιβαλλοντικός θόρυβος και ιδιαίτερα αυτός που σχετίζεται με τη συγκοινωνιακή κυκλοφο­ρία, ενδέχεται να αντιστοιχεί με περισσότερα από 1 εκατομμύριο υγιή έτη ζωής που χάνονται ετησίως στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. και σε άλλες δυτικοευρωπαϊκές χώρες. Οι κατευθυντήριες γραμμές της ΠΟΥ για το θόρυβο στην Ε.Ε.[6] αναγνωρίζουν τις επιπτώσεις του περιβαλλοντικού θορύβου (με έμφαση στον οδικό), συμπε­ριλαμβανομένων των οχλήσεων, ως ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας.
Στο πλαίσιο αυτής της προοπτικής πρέπει να σημειωθεί ότι οι κατευθυντήριες γραμμές της ΠΟΥ για το νυκτερινό θόρυβο για την Ευρώπη[7]προτείνουν μια χαμηλή ενδεικτική τιμή για τις στάθμες κατά τις νυκτερινές ώρες: Lnight=40 dΒ(Α). Επιπλέον, η Ε.Ε. χρηματοδότησε, στο διάστημα 2009 – 2011, μια μεγάλη συν­τονιστική δράση που περιλαμβάνει 33 συμμετέχοντα ιδρύματα από την Ευρώπη[8].

Η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2002/49/ΕΚ (ΟΠΘ η ΕΝD], με την εφαρ­μογή της, επέτρεψε να πραγματοποιηθούν σημαντικά βήματα προόδου στη διαχείριση και αντιμετώπιση του περιβαλλοντικού θορύβου και των οχλήσεων σε επίπεδο κρατών-μελών της Ε.Ε., δημιουργώντας ένα σύστημα διαχείρισης του περιβαλλοντικού θορύβου όπου, τα μεν κράτη-μέλη που διέθεταν ήδη τέτοια συ­στήματα και είχαν αποκτήσει σχετική πείρα βελτίωσαν το πλαί­σιο διαχείρισης, τα δε που δεν είχαν ακόμα ασχοληθεί συστηματικά, αντιμετώπισαν για πρώτη φορά το πρόβλημα.
Αποβλέπει -όπως αναλύθηκε- στον «καθορισμό μιας κοινής προ­σέγγισης για την αποφυγή, πρόληψη ή περιορισμό, βάσει ιεράρχησης προτεραιοτήτων, των δυσμενών επιπτώσεων, συμ­περιλαμβανομένης της ενόχλησης από έκθεση στον περιβάλ­λοντα Θόρυβο» με τα κράτη-μέλη να υπέχουν σειρά υποχρεώσεων και οφείλουν επίσης να διαβιβάζουν συγκεκριμένες πληροφορίες στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η Οδηγία παρέχει επίσης μια βάση για την ανάπτυξη περαιτέρω ενοποιημένων και εναρμονισμένων μέτρων για τον περιορισμό του θορύβου οπό διάφορες πηγές, ενώ απαιτείται παράλληλα από την Επιτροπή να εκτιμά, την ανάγκη περαιτέρω δράσεων Ε.Ε. για τον περιβαλ­λοντικό θόρυβο, και την επισκόπηση της ποιότητας του ακουστικού περιβάλλοντος στην Ε.Ε. με βάση τα δεδομένα που αναφέρονται από τα κράτη-μέλη. Τέλος, όπως προαναφέρθηκε και εν αναμονή της θέσπισης των εναρμονισμένων αυτών μεθό­δων, η οδηγία προβλέπει τη χρήση προσωρινών μεθόδων αξιολόγησης αλλά αφήνει επίσης τη δυνατότητα στα κράτη-μέλη να προσφύγουν στις δικές τους μεθόδους.

Στο πλαίσιο όμως του πρώτου σταδίου εφαρμογής της ΟΠΘ [ή ΕΝD], διαπιστώθηκαν σημαντικοί δυνητικοί τομείς βελτίωσης, διαδικασία η οποία όμως απαιτεί ένα προχωρημένο πρόγραμμα ερευνητικής εργασίας, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο άρθρο 13 της Οδηγίας, εξετάζοντας παράλληλα το ενδεχόμενο ανάληψης και νομικής δράσης.
Πιο αναλυτικά στο πλαίσιο της ολοκλήρωσης του εναρμονισμένου πλαισίου για τις μεθόδους χαρτογράφησης διαπιστώθηκε ότι οι εν εξελίξει αξιολογήσεις δείχνουν ότι εξακολουθεί να είναι δύσκολη η παρουσίαση συγκρίσιμων δεδομένων όσον αφορά στον αριθμό των ατόμων που είναι εκτεθειμένα σε υπερβολικά υψηλές στάθμες θορύβου.

Μεταξύ των δυσκολιών συγκαταλέγεται η ποικιλία των χρησι­μοποιούμενων μεθόδων για τη συγκέντρωση, η ποιότητα και δια­θεσιμότητα των δεδομένων καθώς και οι χρησιμοποιούμενες μέθοδοι αξιολόγησης.
Ως εκ τούτου, τα αποτελέσματα που συγ­κεντρώνουν τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. εμφανίζουν μεγάλες διακυ­μάνσεις.
Διαπιστώνεται συνεπώς ότι απαιτείται η ολοκλήρωση του εναρμονισμένου πλαισίου για τις μεθόδους χαρτογράφησης ώστε να καταστεί δυνατή η παρουσίαση συγκρίσιμων δεδομέ­νων όσον αφορά στην εκτίμηση του πληθυσμού που εκτίθεται σε διάφορες στάθμες περιβαλλοντικού θορύβου και αποτελεί τη βασικότερη παράμετρο αξιολόγησης της περιβαλλοντικής αυτής επίπτωσης.
Η Επιτροπή ανέλαβε να εκτιμήσει το βαθμό συμβατότητας των αποτελεσμάτων που παράγονται από τις διά­φορες χρησιμοποιούμενες μεθόδους.
Η εκτίμηση αυτή επέ­τρεψε να συναχθεί το συμπέρασμα ότι οι εθνικές μέθοδοι αξιολόγησης διαφέρουν από τις προσωρινές μεθόδους σε 13 κράτη-μέλη.

Συνεπώς ένα νέο πλέον προωθημένο εναρμονισμένο μεθοδο­λογικό πλαίσιο, το οποίο θα λαμβάνει επαρκώς υπόψη τις χω­ρικές, περιφερειακές και γεωγραφικές ιδιαιτερότητες, κρίνεται απαραίτητο για την επίτευξη της απαιτούμενου βαθμού ποιότητας σύγκρισης.
Ως εκ τούτου, η Επιτροπή άρχισε, το 2008, να κα­ταρτίζει κοινές μεθόδους αξιολόγησης μέσω ενός κατάλληλου προγράμματος ερευνητικής εργασίας, με τίτλο «CΝOSSOS-ΕU»[9] (κοινό μεθοδολογικό πλαίσιο αξιολόγησης του θορύ­βου), υπό τη διεύθυνση του Κοινού Κέντρου Ερευνών στο ISPRA, το οποίο αναμένεται να αποτελέσει την τεχνική βάση για την επε­ξεργασία της σχετικής εκτελεστικής απόφασης της Επιτροπής, εν όψει του ενδεχόμενου αναθεώρησης του παραρτήματος II της ΟΠΘ-ΕΝD για τις αρχές του 2012.

Το εναρμονισμένο αυτό μεθοδολογικό πλαίσιο έχει μεταξύ άλλων επικεντρωθεί στη στρατηγική χαρτογράφηση και φιλοδοξεί τη χρυσή τομή μεταξύ των αναγκών εναρμόνισης μέσω της αναλογικότητας και των τομεακών ιδιαιτεροτήτων, δηλαδή όσον αφορά τις σχετικές με τα δεδομένα απαιτήσεις.

Τον πυρήνα του «CΝOSSOS-ΕU» αποτελούν τα Working Groups WG 1, 2, 3,4, 5, 6 και 10, που παρουσιάζονται στη συνέχεια, δια­μορφώνοντας τη βάση του «Implementing Act» για την αναθεώ­ρηση του Παραρτήματος II της ΟΠΘ-ΕΝD, και διαμορφώνοντας το βασικό «franework»,το οποίο εν συνεχεία θα οριοθετήσει τις εργασίες και των υπολοίπων WG’s:

§         WG 1: Quality Framework

§         WG 2: Road traffic noise source

§         WG 3: Railway traffic noise source

§         WG 4: Aurcraft noise

§         WG 5: Propagation and industrial noise source

§         WG 6: Good Practice Guidance

§         WG 10: Assigning people an noise levels to buildings

        Στα πλαίσια του «CΝOSSOS-ΕU» η Ελλάδα συμμετέχει δυναμικά τόσο στο Technical Committee, όσο και στα σχετικά working groups (WG) της ανωτέρω επιστημονικής προσπάθειας: WG 1 «Quality Framework», WG 2 «Road traffic noise source» & WG 10 Assigning people an noise levels to buildings, ενώ τα επό­μενα WG’ s περιγράφονται στη συνέχεια:

§         WG 7: European Database

§         WG 8: Software

§         WG 9: Data Reporting mechanism

§         WG 11: Burden of Disease estimation

§         WG 12: Pilot studies for validating CNOSSOS-EU

§         WG 13: Help Desk and Traning of EU MS

§         WG 14: Alignment of existing noise and/or noise related policies

7. Διαπιστώσεις

Ο περιβαλλοντικός συγκοινωνιακός θόρυβος παραμένει ένα ιδιαίτερα σημαντικό πρόβλημα ανά την Ε.Ε., με σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία.
Βάσει των πληροφοριών που έχουν προ­κύψει σχετικά με τις επιπτώσεις του στην υγεία φαίνεται ότι πρέπει να εξεταστεί η λήψη περαιτέρω μέτρων για τον περιο­ρισμό του αριθμού των ατόμων που εκτίθενται σε επιβλαβείς στάθμες περιβαλλοντικού θορύβου. Η εφαρμογή της ΟΠΘ ευ­ρίσκεται σε εξαιρετικά ενεργή φάση όσον αφορά τη χαρτογράφηση του θορύβου και την κατάρτιση των αναγκαίων σχεδίων δράσης, τα οποία όμως μόλις πρόσφατα άρχισαν να τυγχάνουν εφαρμογής χωρίς ακόμα να είναι ορατά τα θετικά αποτελέσματα που αναμένονται.

Η εφαρμογή της ΟΠΘ-ΕΝD έχει εισέλθει προσφάτως σε μια νέα φάση στα πλαίσια του ιδιαίτερα επίκαιρου επιστημονικού έργου «CNOSSOS-EU» το οποίο αναμένεται να αποτελέσει την τεχνική βάση για την επεξεργασία εκτελεστικής απόφασης της Επιτροπής. Η επιστημονική αυτή εργασία αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2011, με αποτέλεσμα η Επιτροπή να εξετάζει το ενδεχόμενο αναθεώρησης του παραρτήματος ΙΙ της ΕΝD στις αρχές του 2012 (σύμφωνα με τη γνώμη της επιτροπής που διατυπώθηκε το 2011), και στο πλαίσιο της απόφασης αυτής, προβλέπεται κοινό πρόγραμμα εργασίας Επιτροπής/ΕΟΠ/κρατών-μελών για την εφαρμογή του CNOSSOS-EU μεταξύ 2012 και 2015, προκειμένου να καταστεί επιχειρησιακό κατά τον τρίτο κύκλο αξιολόγησης, [2017],

Τέλος επισημαίνεται ότι στο πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για το 2011 έχει συμπεριληφθεί αριθμός σημαντικών πρωτοβουλιών όσον αφορά το θόρυβο τα οποία δίνονται επιγραμματικά στη συνέχεια:

• η Λευκή βίβλος για τις μεταφορές[10]

• η αναθεώρηση της οδηγίας 2002/3 07ΕΚ για το θόρυβο των αε­ροδρομίων

• η επόμενη αναθεώρηση σε θέματα θορύβου από μηχανοκίνητα οχήματα με τουλάχιστον τέσσερις τροχούς, καθώς και

• η αναθεώρηση της οδηγίας σχετικά με την εκπομπή θορύβου στο περιβάλλον  από εξοπλισμό προς χρήση σε εξωτερικούς χώρους[11].

[1] ΟΔΗΓΙΑ 2ΟΟ2/49/ΕΚ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 25ης Ιουνίου 2002, σχετικά με την αξιολόγηση και τη δια­χείριση του περιβαλλοντικού θορύβου, Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων L 189/12 ΕL 18.7.2002.

[2] K. Vogiatzis – Directeur du projet “Inventaire des cartes de Bruit Europiennes et application d’ une mithodologie basie sur l’ icoute riactive” Rapport Final, Etude rialise dans le cadre de l’ appel d’ offres du Ministre de l’ Environnement de France sur la Gestion de l’ Environnement Urbain Sonore (GEUS II) Subvention de Recherche no 93311, 199.

[3] Κ. Βογιατζής, Σ. Π. Χαϊκάλη, & Α. Τζίκα-Χατζοπούλου, «Προστασία του Ελληνικού Ακουστικού τοπίου-θεσμικό πλαίσιο για τον περιβαλλοντικό θόρυβο, Εκδόσεις ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ, ΙSΒΝ 960-718-256-1, 2009.

[4] ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 6ης Αυγούστου 2003 σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τις αναθεωρημένες προσωρινές μεθόδους υπολογισμού για τον βιομηχανικό θόρυβο, τους αεροπορικούς θορύβους, τους θορύβους οδικής και σιδηροδρομικής κυκλοφορίας, καθώς και τα δεδομένα εκπομπής [κοινοποιηθείσα υπό τον αριθμό Ε(2003) 2807] Επίσημη Εφημερίδα της Ε.Ε,, L. 212/4, 22.8.2003 ΕL.

[5] WΗO [ΠΟΥ] 2011 Έκθεση με τίτλο «Burden of disease from environmental noise» http://www.euro.who.int/en/what-we-do/health-topics/environmental-health/noise.

[6] WHO, 1999 http://whqlibdoc.who.int/hq/1999/a68672.pdf.

[7] WHO, 2009 http://www.euro.who.int/en/what-we-do/healrth-topics/environmental-health/noise/publications.

[8] ENNAH, www.ennah.eu.

[9] Draft JRC Reference Report on Common NOise ASSessment MethOdS in EU – Version 2d, 28 May 2010 – (CNOSSOS-EU): Administrative arrangment betweek DG ENV and DG JRC on “Technical advice on the preparation of the common European assssment methods to be used by the EU Member States for strategic noise mapping after adoption as specified in the Directive 2002/49/EC” (Contract no. 070307/2008/511090).

[10] COM(2011) 144 τελικό.

[11] Οδηγία 2000/14/ΕΚ σχετικά με την «Εκπομπή θορύβου στο περιβάλλον από εξοπλισμό προς χρήση σε εξωτερικούς χώρους».

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο Ενημερωτικό Δελτίο του Συλλόγου Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων, Ιούλιος-Αύγουστος 2011, σ. 14-25.

http://nomosphysis.org.gr